|
|
EPİTEL DOKUSU
Yalancı tabakalı epitel : Trakede bulunur. Yüzeyi silli , siller hareketlidir.
Epitel dokunun arasında bazen goblet hücreleri yer alabilir.Bu hücreler mukus salgısı yapan hücrelerdir.Nefes borusuna kadar gelen küçük toz tanelerini tutar.Sil hareketleri devamlı olarak genize doğrudur.
Örtü epiteli : Vücudun iç kısımlarındaki tübüler yapıların lümen duvarlarını kaplayan yapıdır.Ayrıca gözün korneasıda örtü epitel olarak değerlendirilir.Salgı epiteli genellikle bezlerde bulunan epiteldir.Bunlar;ter bezi,tükürük bezi,pankreastaki asinar hücreler.
Epitel dokusunun görevleri:
1. Koruma yapar.--------Örtü
2. Salgı yapar.----------- Salgı
3. Emme yapar.--------- Sindirim sisteminde ince, kalın barsak.böbrek.
4. Duyu almada görev yapar.
5. Myoepitel(kasılma yapar)yapar.
Tek tabakalı kübik epitel:
Bu epitel kesitlerde kübik olarak(hücreleri)görünür. Epitel dokunun bütün özelliklerini taşır.Çekirdek ortada bulunur ve daha çok bulunduğu yerler böbrek tübülleridir. Mikrovilluslu olabilir. Mikrovilluslu olanlar geri emme görevi yapan epitellerdir.
Tek tabakalı silindirik epitel:
Bu epitel doku kesitlerinde hücreler silindir şeklinde görünür.Çekirdekler daha çok bazal membrana yakın olarak bulunur.Bu epitel emme yapan bir özelliğe sahip ve mikrovilluslu olarak görünür. Epitelin bulunduğu yerler;mide,ince barsak,kalın bar.duvarı,daha çok emme görevi yapar.
Çok tabakalı keratinli yassı epitel:
Bu epitel çok tabakalıdır.Bazal laminaya yakın olan kısımlardaki hücreler kübik ve yuvarlaktır,daha sonra yassılaşırlar,içlerine keratin birikir ve üst kısımda ölü hücreler vardır.Üst kısımdaki hücreler bölünerek çoğalır.Sadece derinin epidermisinde bulunur.
DERMİS ; epitel dokusundan , DERMA ; bağ dokusundan oluşur.
Çok tabakalı keratinsiz yassı epitel:
Bu epitel yapı olarak çok tabakalı keratinli yassı epitele benzer fakat hücreler içinde keratin yoktur.Üstteki hücrelerde canlılıklarını korurlar.Bu epitel özofagus ve gözün kornea epitelinde bulunur.
Değişici epitel : (çok tabakalı epitel gurubuna girer.)
· Üst yüzeydeki hücreler yassı değil,tombul yuvarlak hücrelerdir.Bunlar daha çok mesanede bulunur.
· Üst yüzeydeki farklılaşmalar siller ve mikrovilluslar düzeyinde.
· Alt kısımda farklılaşmalar bazal zar katlanmaları olarak isimlendirilir.
· Epitel dokunun beslenmesi bazal membran altındaki kan damarlarından sağlanır.
· Epitel hücrelerinin temas ettiği noktalarda sıkı birleşme yerleri meydana gelir.(desmozomlar)
BEZLER:
İÇ SALGI VE DIŞ SALGI BEZLERİ
İç salgı bezleri salgılarını doğrudan kana veren ve kılcal damar bakımından zengin bezlerdir.
Epitel hücreleri olarak değerlendirilemezler . Pankreasın langerhans adacıklarındaki alfa-Beta hücreleri: Bunlar iç salgı olarak kabul edilen insülini ve glukagonu üreten hücrelerdir.
Dış salgı bezleri ; salgılarını bezin lümenine veya kanalına bırakan hücrelerdir. Lümen
etrafındaki hücreler salgı epitelinden oluşur.Basit ve birleşik bezler olarak ikiye ayrılırlar:
BASİT OLANLAR:
1.Basit tübülerler.
2.Basit dallı.
3.Basit kıvrımlı tübüler.
BİRLEŞİK BEZLER:
1.Basit birleşik asinal bezler.
2.Birleşik dallı bezler.
DIŞ SALGI (ALVEOLAR) BEZLERİ:
Dış salgı bezleri salgı yapma şekillerine göre 3’e ayrılırlar:
*Meroksin tip salgı yapanlar.(ekrin salgı yapan)
**Apokrin tip salgı yapanlar.
***Holokrin tip salgı yapanlar.
Meroksin tip: Ekzositoz olayı vardır.Genellikle protein ürünleri salgılar.Meroksin tip salgıda hücrede herhangi bir fark,kayıp gözlenemez.
Apokrin tip: Bir miktar stoplazma kaybı söz konusudur.(süt salgısı yapan süt bezleri)
Holokrin tip: Hücre tamamen kendisi bir salgı bezi gibi görev yapar.Yağ bezlerinde görülen salgı tipidir.
BAĞ DOKUSU
Diğer dokular arasında bağlantıyı kuran ve arayı dolduran dokudur.Bu dokudan esas olarak sinir kordonları damarlar geçer.Diğer dokularda olduğu gibi hücreler ve hücreler arası maddeden oluşur.Hücreler arası madde fazladır,diğerlerine nazaran hücreler daha seyrek dağılmıştır.Bağ dokusu hücreleri arasında en temel hücre fibroblasttır.
Bağ dokusu hücreleri:
· Fibroblastlar.
· Mast hücreleri.
· Lökositler.(diapedez yapanlar)
· Yağ dokusu
· Makrofajlar Bağ dokusu arasında ayrıca:
· Kemik hücreleri
· Kıkırdak hücreler
Hücreler arası maddeyi yapan bağ dokusu hücreleridir.Bu hücreler arası madde iki kısımdan oluşur.Temel madde ve lifli kısım.Temel madde liflerin arasını dolduran şekilsiz,şeffaf,yarı sıvı akıcı ve su tutabilir,lifli kısımlar ise;özellikle fibroblastların mey- dana getirdiği çeşitli kollagenlerden,diğer elastik ve retiküler (ağsı) tellerden oluşmuştur.Temel madde içerisinde bulunan teller farklıdır;deri altında kollagen lifler vardır.Kollagen Lifler daha fazladır.Bazı organların dayanıklı olmaları bağ dokusundaki liflerden kaynaklanır. Kollagen liflerin yapısında trokokollagen yapıları mevcuttur.
FİBROSİT: Yaşları ilerlemiş,lif yapan hücreler.
FİBROBLASTLAR : Çok daha faaldir.Fibroblastlar içinde kollagen öncü maddeler yapılır.Bunlar dışarıya bırakılır.Lifler dışarıda teşekkül eder.
Kas hücresinde: Aktin ve miyozin iplikler vardır.
BAĞ DOKUSU
Bağ dokusunu sınıflandırma:
1.Özbağ dokusu:
a)Gevşek bağ dokusu.
b)Yoğun bağ dokusu :
*düzenli
*düzensiz
2.Özelleşmiş bağ dokusu:
*sıkı düzenli bağ dokusu
*adipoz dokusu
*kan dokusu
*kemikdokusu
*kıkırdak dokusu
*hemopoietik doku
*lenfatik doku
3.Embriyonik bağ dokusu:
a)Mezenşim
b)Mukus bağ dokusu
HÜCRENİN ADI BULUNDUĞU YER
Makrofaj Bağ dokusu
Kupffer hücreleri Karaciğer
Alveolar Makrofaj Akciğer
Osteoklast Kemik
Mikroglia Merkezi sinir sistemi
Langerhans adacıkları Derinin epidermisi
BAĞ DOKUSU
|
Hücre tipi |
Esas ürün veya aktivite |
Esas fonksiyon |
|
Fibroblast Kondroblast Osteoblast Odontoblast |
Liflerin ve esas maddenin üretimi |
Yapısal |
|
Plazma hücresi |
Antikor üretimi |
İmmünolojik |
|
Lenfosit |
Bağışıklık açısından yeterli hücrelerin üretimi |
İmmünolojik |
|
Eozinofilik lökosit |
Antijen-antikor kompleksinin fagositozu |
İmmünolojik |
|
Makrofaj, nötrofilik lökosit |
Yabancı maddelerin fagositozu,bakterilerin fagositozu |
Savunma |
|
Mast hücresi bazofilik lökosit |
Farmakolojik aktif maddelerin (histamin gibi) ortama salıverilmesi. |
Savunma |
|
Yağ hücreleri |
Nötral yağların depolanması, ısı üretimi |
Enerji depolanması ; ısı üretimi |
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KARACİĞER
Karaciğerin, karbonhidratların depolanması,metabolizmalarının kontrolü,safra yapımı,keton bileşiklerinin yapımı,plazma proteinlerinin sentezi,çeşitli ilaç ve zehirlerin detoksifikasyonu,üre yapımı,bazı hormonların inaktivasyonu yağ metabolizması gibi fonksiyonları vardır.Bu fonksiyonları başlıca üç grupta toplayabiliriz:
· Kanın depolanması ve filtrasyonu ile ilgili olan vasküler fonksiyonlar.
· Sindirim sistemi ile ilgili olarak safra yapımı ve sekresyonu fonksiyonları.
· Tüm vücut dokularıyla ilgili olarak metabolik fonksiyonlar.
Karaciğerin fonksiyonel birimi lobül dür.
Karaciğer parenkiması tek sıra hücrelerin meydana getirdiği plaklar halindedir. Bu plakalar arasında sinusoidler bulunur.Karaciğere kan iki kaynaktan gelir;
1.Vena portae
2.Arteria hepatica.
Vücutta hem arter hem de vena kanı alan başka organ yoktur.Vena ve arterden ayrılan kollar. Plakalar arasından karaciğer lobüllerine girerler.Vena portae’den gelen kollar burada sinusoidleri meydana getirir.Sinusoidlerin duvarı endotel hücrelerden yapılmıştır.Aralarında iri Kupffer hücreleri bulunur.Bunlar fagositoz yönünden aktif hücrelerdir.Lobüllerin sentral venaları Vena hepatica’ ya açılırlar,bu da Vena cava’ya açılır.Karaciğer hücreleri tarafından yapılan safra lobüllerden Glisson kapsülü içindeki safra kanallarına geçer. Arteria hepatica'nın lobülüne giren kolları ,sinusoidlerle ve Vena portae kolları ile anastomozlar kurarlar.
İki venoz sinusoid arasında hepatik hücreler vardır.Bu hücreler genellikle iki tabaka halinde dizilmişlerdir ve İki komşu hücre arasında ince bir safra kanalı uzanır.
Karaciğer karın boşluğunun sağ yukarı bölümünde üst ve arka yüzünü kubbe gibi örten diyaframın altında bulunur.Karaciğer bu yerinde peritondan yapılı bağlarla ve kendisine gelen damarlarla tutunmuştur.
Karaciğere yakından bakılırsa granit görünüştedir.Karaciğerin arka yüzünün çıplak bölüm dışında kalan hemen her yanı peritonla örtülüdür.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Makrofajlar (Histiyosit) genellikle gevşek bağ dokusunda bulunur.
Mast hücresi:
Bağ dokusunun önemli hücresidir.İlk bakışta hemen tanınan hücrelerdendir.İçerisinde sitoplazmasında çok sayıda granül vardır.Bu hücre vücudun immün sistemi ile ilgilidir ve alerjik reaksiyonların ortaya çıkmasından sorumlu hücrelerdir.Dışarıdan herhangi bir antijen girdiğinde hücre yüzeyinde bulunan immunoglobülinlerin salgılanmasına sebep olur.Ig E,bunların hücre yüzeyine tutunmasıyla mast hücresindeki granüller içerisinde bulunan histamin gibi maddeler salgılanır.Buna degranülasyon denir.Histaminin salgılanması bağ dokusundaki damarların geçirgenliğini arttırır.Bu da o bölgede ödem(şişme) meydana getirir.Mast hücrelerinin granülleri içinde çok çeşitli kimyasal maddeler bulunabilir.Eozinofil kemotaktik faktör ve heparin bulunur.Heparin daha çok damar duvarlarına yakın bulunan mast hücrelerinde bulunur ve kanın damarlarda pıhtılaşmasını engeller.
Plazma hücresi:
Bağ dokusu hücrelerindendir.Bunlar B lenfositlerinin türevi olan hücrelerdir.Antikor üretimin de çok aktif rol oynarlar.Bundan dolayı plazma hücreleri endoplazmik retikulum bakımından çok zengindirler.Golgi aygıtı gelişmiştir.
Lökositler:
Kan hücreleridir.Özellikle nötrofil ,bazonofil ve eozinofil olan tipleri vardır.Bunlar granüllü lökositler olarak adlandırılır.Granülsüz tipler ise monosit ve lenfositlerdir.Özellikle nötrofil damar dışına çıkarak gevşek bağ dokusu içinde gezebilen hücre tipidir.Fagositik özelliği çok yüksektir.
DÖRT ANA DOKU TİPİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
|
Doku |
Hücresi |
Extrasellüler matrixi |
İşlevleri |
|
Sinir |
Çatallaşan uzantılara sahip |
Yok |
Sinir uyartılarının aktarılması |
|
Epitel |
Bir araya toplanmış polihedral hücreler |
Çok az miktarda |
Vücut boşluklarının örtülmesi,grandüler (bez salgısı) |
|
Kas |
Uzun kasılabilir hücreler |
Miktarı orta düzeyde |
Hareket |
|
Bağ |
Sabit ve hareketli birkaç tip hücre |
Çok miktarda |
Birçok işlevi bulunur ve bu işlevler çeşitlilik gösterir. |
Diyapedez : Kan hücrelerinin damardan dışarıya çıkarak bağ dokusuna geçmesi ve orada faaliyet göstermesi olayına denir.
Monositler : Nadir olarak gevşek bağ dokusunda bulunur makrofajlara dönüşebilir.
Yağ hücreleri : Fibroblastların farklılaşarak içinde yağ damlacıkları biriktirmesiyle oluşan özel hücrelerdir.Bunların en önemli özelliği sitoplazmalarında çok fazla yağ bulundurmalarıdır.Fibroblastların yağ hücresine dönüşümü sırasında küçük yağ damlaları önce hücre içinde belirir daha sonra bunlar birleşerek büyük yağ damlası haine gelir.Vücutta proteinler ve karbonhidratlar sınırlı bir depoya sahiptir.Ama yağ birikimi fazla miktarda yapılabilir.Bu yüzden yağ dokusu aynı zamanda organizmanın önemli enerji kaynağı kabul edilir.
Pigment hücresi : Tipik bağ dokusu hücresi olarak kabul edilir. Melanofor, melanositler, bunlar özellikle koyu renk veren hücrelerdir. Özellikle deri altında bulunur. Deriye rengini verir. Güneş ışığı alındığında melanositlerin dağınık olan melanin pigmentleri toplanarak ışığın daha alt tabakalara geçmesine neden olur.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KAN DOKUSU
Plazma ve şekilli elemanlar;
Plazma : %90-92 su ihtiva eder.Görevi hücrelerarası maddenin sıvı,besleyici ihtiyacını karşılamak, organizmanın savunması için gerekli olan antikorları taşımak.
Plazma %91-92 su
%7-8 Protein (fibrinojen,globülin,albümin)
%1-2 Diğer çözünmüş maddeler (elektrolitler,iyonlar(Na,K,Mg,Ca,Cl,PO4)
Protein olmayan azotlu maddeler (üre,ürik asit ve keratin)
Besleyici maddeler (lipitler ve enzimler)
Düzenleyici elemanlar (hormonlar ve enzimler)
Kanın şekilli elemanları: Kan hücreleri 3 tiptir.
1. Eritrositler: Kanda en çok bulunan 7-8m m çapında çekirdeklerini kaybetmiş hücrelerdir.Kırmızı kemik iliğinde yapılırlar ve kana geçerken çekirdeklerini kaybederler.Görevleri O2 ve CO2 taşınımıdır.